Ieder mens is uniek en heeft zijn/haar eigen emoties, perceptie, leerproces en gedrag. Daarnaast heeft ieder mens zijn eigen historie, netwerk, talenten en morele opvattingen en is op zoek naar zijn/haar eigen persoonlijke balans. Als gevolg hiervan reageert ieder mens anders op een bepaalde situaties, omdat deze door een ieder in een ander perspectief kan worden geplaatst. Dit kan het beste weergegeven worden aan de hand van een voorbeeld.
In januari 2010 heeft zich in Haïti een ramp voltrokken, waarbij, als gevolg van een aardbeving, duizenden doden zijn gevallen. Het onderzoeken en analyseren van de aardbeving en de gevolgen hiervan worden door ieder mens vervolgens vanuit verschillende hoeken benaderd:
- de één schiet in de emotie, zoals: boosheid, verdriet of angst (‘dit had nooit mogen gebeuren’);
- de ander gaat het wetenschappelijk verklaren (‘Haïti bevindt zich op een geografische plaats die gevoelig is voor aardbevingen’);
- de volgende benadert het vanuit de politieke of economische situatie (‘Haïti is een arm en instabiel land, waardoor de ramp zo groot is geworden’);
- en weer een ander komt met een culturele, religieuze of filosofische zienswijze (‘het niet houden aan voodoorituelen’; ‘de wraak van God’ of ‘rampen horen bij het leven’).
Deze persoonlijke dynamiek begint een steeds belangrijkere rol te spelen in de huidige maatschappij en heeft ook grote invloed op het functioneren van organisaties. Hierbij is gebleken dat de mens continu zoekt naar balans binnen zijn huidige ‘zijn’ en de drive om zich te ontwikkelen en de interactie hierbij met de omgeving.
Ieder mens heeft een eigen waardenset. Veel mensen zijn zich er niet van bewust, maar waarden van een mens kunnen gezien worden als zijn/haar ‘gebruiksaanwijzing’. Waarden zijn enorm krachtig en zijn de bron van iedere overtuiging. Waarden zijn een combinatie van gedrag, capaciteiten, persoonlijke identiteit, drijfveren en behoeften, waarbij in de praktijk alleen gedrag en capaciteiten (een klein gedeelte van de menselijke natuur) zichtbaar zijn. Om inzicht te verkrijgen in hoe iemand denkt, vindt en voelt is meer nodig dan de beoordeling van ‘het zichtbare’. Een voorbeeld van deze verhoudingen kan inzichtelijk gemaakt worden door een beeld van de ijsberg. Aan de bovenkant van de ijsberg is niet te zien hoeveel zich onder het oppervlak bevindt. Bij de mens geldt hetzelfde: aan de buitenkant is het onmogelijk te bevatten wat er zich aan de binnenkant afspeelt.
Daarnaast geldt: hoe dieper men afdaalt, hoe meer men onbewust is van de relaties met dat wat zich boven de waterlinie afspeelt. Waarom bezigt men een bepaald gedrag? Welke overtuiging ligt hieraan ten grondslag? Welke drijfveren dient men daarmee en hoe verhoudt zich dat tot wie men is? Vragen waar gemiddeld genomen weinig tijd aan wordt besteed.
Voor organisaties is het essentieel om rekening te houden met de waarden, drijfveren en veranderbehoefte van de betrokkenen, aangezien dit factoren zijn die, mits op de juiste wijze geadresseerd, als succesfactoren gelden en de slagingskans van de organisatiedoelstellingen te vergroten.
Als we vooruit willen, dan moeten we terug en die kostbare waarden herontdekken, dat alle realiteit berust op morele funderingen en dat alle realiteit geestelijke controle behoeft. Martin Luther King